Το επίσημο αίτημα της κυβέρνησης στον ESM για την πρόωρη αποπληρωμή των ακριβών δανείων του ΔΝΤ ήταν το πρώτο βήμα. Το δεύτερο βήμα αναμένεται σήμερα με τις ανακοινώσεις της Eurostat για το υπερπλεόνασμα του 2018, και το τρίτο – και καθοριστικό – θα γίνει μετά το Πάσχα και με την επιστροφή του πρωθυπουργού από την Κίνα: Θα είναι η ανακοίνωση, από τον Αλέξη Τσίπρα, των πρώτων θετικών μέτρων που θα στοχεύουν ευθέως πλέον στην ανακούφιση της μεσαίας τάξης μετά από οκτώ χρόνια μνημονιακού κλοιού.
Σε πολιτικό επίπεδο, η απόφαση για την ανακοίνωση – και ει δυνατόν και εφαρμογή – πριν από τις ευρωεκλογές των πρώτων μέτρων φορολογικής ελάφρυνσης της μεσαίας τάξης είναι ήδη ειλημμένη από τον ίδιον τον πρωθυπουργό. Πρόκειται για μια πολιτική επιλογή που έχει μεν προφανή εκλογικό προσανατολισμό, αλλά ταυτόχρονα εντάσσεται και στον κεντρικό σχεδιασμό της κυβέρνησης για σταδιακή και προοδευτική διάχυση των μεταμνημονιακών καρπών στο σύνολο πλέον των κοινωνικών ομάδων που σήκωσαν το βάρος της κρίσης και όχι μόνον στις ασθενέστερες τάξεις. Το μήνυμα, άλλωστε, που εκπέμπεται από το κυβερνητικό επιτελείο είναι πως με την διανομή του κοινωνικού μερίσματος και των παράλληλων στοχευμένων κινήσεων ενίσχυσης στηρίζονται ήδη οι πιο ασθενείς οικονομικά ομάδες. Ως εκ τούτου η εστίαση στρέφεται τώρα στο «δίκαιο αίτημα», όπως χαρακτηρίζεται από κυβερνητική πηγή, για ελάφρυνση και της μεσαίας τάξης – μια στροφή που δεν είναι άσχετη και με το άνοιγμα του ΣΥΡΙΖΑ προς την ευρύτερη κεντροαριστερά.
Σε οικονομικό επίπεδο, τα πιθανά μέτρα που θα υπηρετήσουν αυτή την πολιτική στόχευση βρίσκονται ήδη στο τραπέζι αλλά η τελική επιλογή και εφαρμογή τους έχει δύο προϋποθέσεις: Την αποσαφήνιση του τελικού, διαθέσιμου δημοσιονομικού χώρου και την διατήρηση της εμπιστοσύνης των αγορών αλλά και του συναινετικού κλίματος με τους θεσμούς. Ως εκ τούτων, τόσο η σημερινή έκθεση της Eurostat για το υπερπλεόνασμα, όσο και η διαδικασία προεξόφλησης του ΔΝΤ είναι εξαιρετικά σημαντικοί παράμετροι. Σύμφωνα με τα στοιχεία και τις εκτιμήσεις του οικονομικού επιτελείου το πρωτογενές πλεόνασμα για το 2018 έχει κινηθεί κοντά στο 3,9% του ΑΕΠ έναντι μεταμνημονμιακού στόχου για 3,5%. Εάν αυτή η εκτίμηση επιβεβαιωθεί σήμερα από την Eurostat σημαίνει ότι το υπερπλεόνασμα της περασμένης χρονιάς θα έχει φθάσει στο 0,4% του ΑΕΠ – ένα ποσοστό, που μέρος του δημιουργεί επιπλέον δημοσιονομικό χώρο ο οποίος μπορεί να χρησιμοποιηθεί για τις επικείμενες φοροελαφρύσνεις.
Σύμφωνα με κυβερνητικές πηγές η ανακοίνωση των – πρώτων τουλάχιστον – θετικών φορολογικών μέτρων από τον πρωθυπουργό θα γίνει πολύ πριν εκπνεύσουν αυτές οι 60 ημέρες. Το πότε όμως ακριβώς θα συμβεί αυτό, και ποια ακριβώς μέτρα θα αφορά, θα αποφασιστεί αφού επιστρέψει ο πρωθυπουργός από την Κίνα στις 27 Απριλίου και μετά από ανάλυση όλων των νέων δημοσιονομικών από κοινού με τον υπουργό Οικονομικών Ευκλείδη Τσακαλώτο. Αυτή την στιγμή, πάντως, και εν αναμονή των στοιχείων της Eurostat τα πλέον «δημοφιλή» προς εφαρμογή μέτρα εντός του κυβερνητικού επιτελείου είναι η μείωση – άγνωστο ακόμη σε ποια έκταση και ποιο ποσοστό – του ΦΠΑ και η μείωση των φόρων στα καύσιμα. Ανοιχτό παραμένει πάντοτε και το σενάριο του «13ου μισθού» ή «13ης σύνταξης» εν είδει μόνιμου μέτρου, ενώ τις τελευταίες ημέρες κερδίζει πόντους και η προοπτική μείωσης των συντελεστών της φορολογίας εισοδήματος.
Το βέβαιο είναι πως όποιο – ή όποια – μέτρο κι εάν επιλογή θα έχει άμεση εφαρμογή, και δεν θα είναι παρά το πρώτο βήμα ευρύτερων πρωτοβουλιών φορολογικής ελάφρυνσης οι οποίες θα ολοκληρωθούν έως το φθινόπωρο. Πρόκειται, δηλαδή, για ένα ευρύτερο φορολογικό πακέτο το οποίο αναμένεται να πάρει την τελική του μορφή τον Σεπτέμβριο στην ΔΕΘ εν όψει και των εθνικών εκλογών.
